Η σωστή χρήση του «ως» και του «σαν»

Έχουμε ακούσει ακόμη και από πρωθυπουργικά χείλη, κατά καιρούς, την φράση: «Εμείς, σαν κυβέρνηση….κ.λπ.». Κάτι δηλαδή που να... μοιάζει με κυβέρνηση. 'Η, «…εγώ, σαν βουλευτής, σαν καθηγητής, σαν πολιτικός…κ.λπ.» . Κάποιος δηλαδή που να …μοιάζει να είναι βουλευτής, ή καθηγητής, ή πολιτικός κ.λπ. Το «σαν» είναι ένα ομοιωματικό μόριο που δηλώνει την πρόθεση του ομιλούντα να παρομοιάσει κάτι, με κάτι άλλο, ώστε να δώσει έμφαση σε ότι λέει, ή να κάνει περισσότερο κατανοητή την έννοια που χρησιμοποιεί:.......
«Αυτός, κολυμπά σαν ψάρι», ή «εκείνος, φοβάται σαν λαγός». Πρέπει όμως να πούμε: «Ο Κώδικας ΦΠΑ, ως νομοθέτημα καθιερώνει…κ.λπ.» και όχι: «Ο Κώδικας ΦΠΑ, σαν νομοθέτημα καθιερώνει…κ.λπ.». Στην δεύτερη περίπτωση, παρομοιάζουμε τον κώδικα ΦΠΑ με νομοθέτημα, πράγμα το οποίο δεν είναι στην πρόθεσή μας, αφού ο σχολιασμός που θέλουμε να κάνουμε, θεωρεί  δεδομένο, ότι ο συγκεκριμένος κώδικας, είναι αναμφισβήτητα νόμος. Άρα, δεν μοιάζει με νόμο και συνεπώς, δεν πρέπει να χρησιμοποιήσουμε το «σαν». Ακούστηκε επίσης το τελευταίο διάστημα πολλές φορές και δυστυχώς θα ακούγεται και θα γράφεται, ή θα μεταφράζεται, για ακόμη μεγαλύτερο διάστημα, η φράση: «Η Ελλάδα, σαν χώρα δεν πρέπει να πτωχεύσει…κ.λπ.». Χαρακτηρίζεται δε επιεικώς κακόηχο, όταν προέρχεται από επίσημα χείλη. Αυτό, γιατί η Ελλάδα δεν μοιάζει βέβαια με χώρα (αναληθές), αλλά είναι χώρα (αληθές) με όλα τα στοιχεία που συνθέτουν την έννοια αυτή. Έτσι τουλάχιστον θέλουμε να την βλέπουμε όλοι μας. Συνεπώς, η σωστή απόδοση αυτού που θέλει ο επίδοξος ομιλητής να εκφράσει, είναι: «Η Ελλάδα, ως  χώρα, δεν πρέπει να πτωχεύσει…κ.λπ.».

Η πρόθεση «σαν» λοιπόν, συνοδεύει το όνομα και δηλώνει μια ιδιότητα που ο ομιλητής θεωρεί άκρως αναληθή, (σαν λαγός), ενώ η πρόθεση «ως» συνοδεύει ονόματα, εισάγει κατά βάση, κατηγορούμενο και ο ομιλητής επιθυμεί να δηλώσει μια ιδιότητα που θεωρεί ότι είναι αληθής, (ως χώρα). Η διαφορά είναι σημαντική και πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι η ανεπιτυχής χρήση της μιας, αντί της άλλης πρόθεσης, ή σε κάθε περίπτωση, η αποκλειστική χρήση του «σαν», γενικώς και αδιακρίτως, θεωρείται σημαντική πάθηση της Γλώσσας μας. Ο καθηγητής Μπαμπινιώτης, έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με το θέμα αυτό. «Σαν πολύτεκνος, απαλλάσσεται από την καταβολή αυτού του φόρου». Η σωστή φράση είναι: «Ως πολύτεκνος, απαλλάσσεται… κ.λπ.». Κατά την ίδια έννοια, «η Ελλάδα αναγνωρίζεται ως ανεξάρτητο κράτος», και «ο ΚΒΣ, παρουσιάζεται από τους ξένους, ως παράδειγμα, για να τονισθεί η μη εφαρμογή των νόμων στην Ελλάδα».

«Σαν δήμαρχος αυτής της πόλης, θα…». Άρα, δεν είσαι δήμαρχος, ίσως προσπαθείς να μοιάσεις με δήμαρχο και εν πάση περιπτώσει, η ιδιότητά σου αυτή δεν είναι αληθής. Η σωστή φράση: «ως δήμαρχος αυτής της πόλης, θα προσπαθήσω…», τοποθετεί τα πράγματα σε αληθινή βάση, διότι έχεις εκλεγεί δήμαρχος (ή πρόκειται να εκλεγείς) και η ιδιότητα αυτή έχει ευθεία αναφορά στη πραγματικότητα.

Τέλος, να τονίσουμε για τους αγγλομαθείς, ότι ανάλογη διάκριση υπάρχει στην αγγλοσαξονική διάλεκτο, η οποία μάλιστα χρησιμοποιείται χωρίς να γίνεται λάθος: (as = ως και like = σαν). Αυτό ήταν η αφορμή για να γράψω το παραπάνω σημείωμα που μόλις διαβάσατε, όταν διαπίστωσα ότι σε μετάφραση των δηλώσεων ξένου διπλωμάτη για την χώρα μας, ενώ ο άνθρωπος το είπε σωστά (as), ο μεταφραστής θεώρησε καλό να απλοποιήσει το θέμα και να το αποδώσει όχι ως, αλλά, σαν.

Κάποτε θα πρέπει να κοιτάξουμε την Γλώσσα…στα μάτια.

Νίκος Σγουρινάκης
n_sgourinakis@hotmail.com