MEDSOS_ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΡΟ

Γιορτάζοντας (;) το νερό στην Ελλάδα του 2011

                                             

Μετρώντας  σχεδόν 2,8 δισεκατομμύρια ανθρώπους να έρχονται καθημερινά αντιμέτωποι με δυσεπίλυτα προβλήματα διαθεσιμότητας και ποιότητας των υδατικών πόρων παγκοσμίως¹, και διανύοντας τα μέσα μιας ανεπιτυχούς «Διεθνούς Δεκαετίας Δράσης - Νερό για τη Ζωή»², η 22^α Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό,....... μοιάζει περισσότερο με ημέρα μνήμης και θλίψης, παρά γιορτής για το πολυτιμότερο φυσικό πόρο του πλανήτη μας. Το καθαρό νερό εξελίσσεται πλέον σε είδος πολυτελείας, ενώ αναμένεται να γίνει ακόμη σπανιότερο εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής, ιδιαιτέρως δε στην ευάλωτη περιοχή της Μεσογειακής λεκάνης.

Δείτε επισυναπτόμενα το μήνυμα που έστειλαν τα παιδιά για την Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό,

μέσα από την Έκθεση «Υδάτινες Ιστορίες» και σχετικό φωτογραφικό υλικό.

Η υποβάθμιση των υδατικών πόρων, επιφανειακών και υπόγειων, αποτέλεσμα τόσο της υπερκατανάλωσης, όσο και των λανθασμένων ή άδικων μοντέλων ανάπτυξης που ακολουθήσαμε -διεθνώς αλλά και στην χώρα μας- τις προηγούμενες δεκαετίες (ρύπανση, αλόγιστη διαχείριση, αλλαγή χρήσεων γης, εγκατάλειψη πρακτικών συλλογής νερού, αγνόηση των αναγκών των οικοσυστημάτων κ.ά.) αποτέλεσαν το χρονικό μιας προαναγγελθείσας κρίσης, που δυστυχώς πολύ δύσκολα αναστρέφεται.

Στην Ελλάδα το κύριο πρόβλημα εντοπίζεται στην έλλειψη διαχειριστικών πρακτικών και την υπερκατανάλωση, που οφείλεται στην ανυπαρξία ορθολογικής χρήσης. Η μέση ημερήσια κατανάλωση νερού ανά άτομο ανέρχεται στα 145 l, τη στιγμή που θα μπορούσε να μειωθεί στα 50 l με την υιοθέτηση καλών πρακτικών και την αλλαγή τεχνολογιών μέσα στις κατοικίες. Τη μερίδα του λέοντος της κατανάλωσης στην Ελλάδα κατέχει, βέβαια, η γεωργία με ποσοστό που φτάνει το 80%, με κατεξοχήν υδροβόρες καλλιέργειες. Παράλληλα, ο τουρισμός, η «βαριά βιομηχανία» της χώρας μας, δεν στηρίζεται σε βιώσιμες και ορθές πρακτικές, γεγονός που επιβαρύνει παραπάνω ήδη ευάλωτες περιοχές, όπως τα νησιά, που χαρακτηρίζονται από περιορισμένη διαθεσιμότητα υδατικών πόρων. Οι απώλειες λόγω της παλαιότητας των δικτύων είναι πολύ υψηλές και σε κάποιες περιπτώσεις φτάνουν έως και το 50%. 

Παρ’ όλο που η χώρα μας έχει ενσωματώσει από το 2003 την ευρωπαϊκή Οδηγία Πλαίσιο 2000/60 για τα νερά στο εθνικό δίκαιο, τα βήματα που ακολουθήθηκαν ήταν ελάχιστα και σίγουρα πολύ καθυστερημένα για την εκπλήρωση των απαιτήσεων της³. Μόλις το 2010, ξεκίνησαν ουσιαστικές διαδικασίες εφαρμογής της από το νεοσύστατο ΥΠΕΚΑ, με τη σύσταση και ενεργοποίηση θεσμικών οργάνων και επιτροπών, με την ενεργοποίηση της Ειδικής Γραμματείας Υδάτων (ΕΓΥ), την αναβάθμιση της Κεντρικής Υπηρεσίας Υδάτων (ΚΥΥ) και τη σύσταση της Εθνικής Επιτροπής Υδάτων (ΕΕΥ) και του Εθνικού Συμβουλίου Υδάτων (ΕΣΥ). Παράλληλα, ορίστηκαν τα υδατικά διαμερίσματα της χώρας και ανατέθηκε η εκπόνηση των διαχειριστικών σχεδίων για κάθε διαμέρισμα. Εντούτοις, η έλλειψη ενός σύγχρονου και δυναμικού δικτύου παρακολούθησης της ποιότητας και ποσότητας επιφανειακών και υπόγειων υδάτων καθιστούν ουσιαστικά εξαιρετικά δύσκολη και αμφίβολης αποτελεσματικότητας την κατάρτισή τους. Ταυτόχρονα, εκδόθηκαν μια σειρά από Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις (ΚΥΑ) για τη θεσμική θωράκιση και λήψη μέτρων για την αποτροπή της περιβαλλοντικής υποβάθμισης του υδάτινου περιβάλλοντος, μεταξύ των οποίων εκείνη με τους όρους, τα μέτρα και τις διαδικασίες για την επαναχρησιμοποίηση των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων⁴.

Αν και σε άλλες χώρες η επαναχρησιμοποίηση εφαρμόζεται ήδη αρκετά χρόνια και καλύπτει ανάγκες που δεν απαιτούν καλής ποιότητας νερό, στην Ελλάδα τα παραδείγματα⁵ είναι ελάχιστα και συνήθως έχουν πιλοτικό χαρακτήρα.

Παρά τα θετικά βήματα, τα ζητήματα που εκκρεμούν είναι πολλά. Τον Φεβρουάριο του 2011 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απείλησε με πρόστιμα και έδωσε μόλις δυο μήνες διορία στην Ελλάδα για να συμμορφωθεί με απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, όσον αφορά στις ελλείψεις στον τομέα της επεξεργασίας των αστικών λυμάτων, και πιο συγκεκριμένα στους βιολογικούς καθαρισμούς των μεγάλων αστικών κέντρων⁶.

Πολλά τα ανοιχτά μέτωπα ακόμη στον Ασωπό, ενώ και το μείζον θέμα της εκτροπής του Αχελώου παραμένει στην επικαιρότητα (ενόσω εκκρεμεί απόφαση του Δικαστηρίου των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων), καθώς παρά τις επίμονες προσπάθειες για συνέχιση των έργων, το Συμβούλιο της Επικρατείας, ευτυχώς, απέρριψε πρόσφατα  την αίτηση μερικής ανάκλησης της αναστολής των έργων, που είχε κατατεθεί από το Υπουργείο Υποδομών Μεταφορών και Δικτύων.

Η διαχείριση των υδατικών πόρων θα πρέπει να μπει κεντρικά στην ατζέντα τόσο της κεντρικής διοίκησης όσο και της τοπικής αυτοδιοίκησης, ως εθνική στρατηγική πρώτης προτεραιότητας. Τα εργαλεία και τα παραδείγματα από το εξωτερικό είναι πολλά και μπορούν να αξιοποιηθούν αν υπάρξει η πολιτική βούληση. Σήμερα αποτελεί επιτακτική ανάγκη η υιοθέτηση μιας διαφορετικής προσέγγισης, που θα έχει ως κεντρικό πυρήνα της την ορθολογική διαχείριση ενός κοινωνικού αγαθού, τη συμμετοχική διαβούλευση και την εμπλοκή των τοπικών κοινωνιών, τη μείωση της κατανάλωσης, την προστασία από τη ρύπανση και την επαναχρησιμοποίηση. Η προσέγγιση δεν θα πρέπει να είναι πλέον η κάλυψη της ζήτησης με αύξηση της παροχής, αλλά η διαχείριση της προσφοράς, η αξιοποίηση εναλλακτικών πρακτικών και η μείωση της ζήτησης. Σε κάθε περίπτωση, οι όποιοι εορτασμοί για την Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό καλό είναι να μην μείνουν κενό γράμμα, εθιμοτυπική υπενθύμιση και ευκαιρία για ανούσιες κορώνες αλλά να συμβάλουν στην εδραίωση της συνείδησης τόσο στους πολίτες όσο και στους διοικούντες ότι το σημείο μηδέν για το διαθέσιμο προς χρήση Νερό έχει ήδη φτάσει και απαιτείται η εγρήγορση όλων για την προστασία ακόμη ενός είδους…προς εξαφάνιση!

Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS

Μαμάη 3^Α, 10440, Αθήνα

Tel./Fax: 210-8228795

E-mail: info@medsos.gr

Website: www.medsos.gr